«Θέλουν τους δήμους επαίτες, εξαρτημένους και ελεγχόμενους από το κράτος…»

Η συνάντησή μας πραγματοποιείται σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία που ορίζεται από τις συνθήκες της πανδημίας και του πολέμου. Ενός άδικου πολέμου και μιας ωμής παραβίασης της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, στο βωμό εξυπηρέτησης γεωστρατηγικών, οικονομικών και ενεργειακών συμφερόντων.

Αντί προλόγου στην παρέμβασή μου, θέλω να ζητήσω την ενεργοποίησή μας με κάθε τρόπο και κάθε μέσο στην αντιμετώπιση της νέας ανθρωπιστικής κρίσης και στην υποστήριξη των Ουκρανών προσφύγων. Οφείλουμε να αναδείξουμε ξανά την αλληλεγγύη μας, με τη γνώση και τα εργαλεία που αποκτήσαμε τα τελευταία χρόνια. Το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ και η διεύρυνσή του μπορεί να γίνει βασικός πυλώνας φιλοξενίας προσφύγων.

Ταυτόχρονα οφείλουμε να σταθούμε δίπλα στους Έλληνες ομογενείς και στις ελληνικές κοινότητες που σήμερα βομβαρδίζονται και καταστρέφονται. Η εκπόνηση ενός σχεδίου ανασυγκρότησης των ελληνικών κοινοτήτων της Ουκρανίας είναι υποχρέωση του ελληνικού κράτους. Εμείς ως Αυτοδιοίκηση μπορούμε να ανοίξουμε το δρόμο.

Έρχομαι όμως στα δικά μας. Την Αυτοδιοίκηση και το μέλλον της.

Κάθε συζήτηση για το ρόλο της Αυτοδιοίκησης πρέπει να ξεκινήσει από την ανάγκη συγκρότησης μιας θεσμικά ισχυρής Αυτοδιοίκησης με ρόλο στη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων, στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Χάρτας Τοπικής Αυτονομίας.

Η ΕΧΤΑ μπορεί να κυρώθηκε από το ελληνικό Κοινοβούλιο το μακρινό 1989, δυστυχώς, όμως, δεν υιοθετήθηκε στην πράξη με συνέπεια η ελληνική Αυτοδιοίκηση να αναζητά ακόμη το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Η αντίληψη, λοιπόν, για τη συγκρότηση αυτοδιοικητικών Αρχών με αρμοδιότητες και πόρους στη βάση των αρχών της εγγύτητας και της επικουρικότητας, πρέπει να είναι κυρίαρχη και να διαμορφώνει τις πολιτικές μας και τις διεκδικήσεις μας.

Αντίθετα, αντιλήψεις που γυρνάνε πίσω τον χρόνο και θέλουν τους δήμους αδύναμους επαίτες, απόλυτα εξαρτημένους και ελεγχόμενους από το κράτος είναι επικίνδυνες και πρέπει να είναι απέναντι μας.

Σήμερα η αναδιοργάνωση του κράτους, της διοίκησης και της Αυτοδιοίκησης οφείλει να είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο του σχεδίου ανασυγκρότησης και ανάπτυξης της χώρας, αφού λειτουργεί ως προϋπόθεση για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

Η σύγχρονη οργάνωση της χώρας προϋποθέτει ένα μικρό-ευέλικτο κράτος και ισχυρές περιφερειακές και τοπικές Αρχές.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΜΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η Ελλάδα, λοιπόν, πρέπει επιτέλους να οργανώσει την τοπική εξουσία, με ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά:

• Με τόλμη και πολιτική αποφασιστικότητα πρέπει να ολοκληρωθεί η θεσμική μεταρρύθμιση στην Αυτοδιοίκηση.

• Να αρθούν τα αντισυνταγματικά νομοθετήματα.

• Να διορθωθούν οι λαθεμένες επιλογές που πλήττουν την διοικητική αυτοτέλεια.

• Να αποδοθούν ολοκληρωμένες πλήρεις αρμοδιότητες.

Οι ελληνικές τοπικές Αρχές μπορούν να ανταποκριθούν με επάρκεια σε έναν σύνθετο ρόλο, κοινωνικό και αναπτυξιακό, σε τοπικό επίπεδο. Εξάλλου αυτή είναι και η τάση πανευρωπαϊκά.

Για να συμβεί αυτό η επόμενη μεταρρύθμιση πρέπει να είναι γενναία και τολμηρή.

Σήμερα, δυστυχώς, η Αυτοδιοίκηση επηρεάζεται αρνητικά και από τις διεθνείς εξελίξεις και από το θεσμικό περιβάλλον που διαμορφώνεται στη χώρα.

Με άλλα λόγια «τίποτα δεν πάει καλά για τους δήμους».

Η διαπίστωσή μου αυτή στηρίζεται σε δεδομένα και δεν περιέχει μηδενισμούς και αρνητισμούς, ούτε έχει αντιπολιτευτικές στοχεύσεις.

Σήμερα πρέπει να βλέπουμε κατάματα την πραγματικότητα και να μην την λαξεύουμε ανάλογα με τη θέση μας στη συμπολίτευση ή στην αντιπολίτευση.

Εξάλλου αυτός είναι ο άγραφος κανόνας της λειτουργίας μας. Μας ενώνει η Αυτοδιοίκηση και η ενδυνάμωσή της.

Ας δούμε, λοιπόν, πως επηρεάζεται η Αυτοδιοίκηση από το διεθνές περιβάλλον και την υγειονομική κρίση και από το εσωτερικό περιβάλλον.

Σε ότι αφορά το διεθνές περιβάλλον και την υγειονομική κρίση, η πανδημία, η ενεργειακή κρίση και τώρα ο πόλεμος στην Ουκρανία διαμορφώνουν ένα κλίμα αστάθειας και ρευστότητας στην οικονομική κυρίως λειτουργία της Αυτοδιοίκησης.

• Οι λειτουργικές δαπάνες των δήμων εκτινάχθηκαν στα ύψη, προκειμένου να εφαρμοστούν τα υποχρεωτικά μέτρα ανάσχεσης των πανδημικών κυμάτων και οι πολιτικές στήριξης των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού.

• Τα ίδια έσοδα των δήμων έπεσαν κατακόρυφα εξαιτίας των περιορισμών λόγω Covid και των συνεχών lock down.

• Η ενεργειακή κρίση και το ράλι των τιμών στα καύσιμα εκτινάσσει το κόστος κίνησης και θέρμανσης.

• Οι αυξήσεις στην ηλεκτρική ενέργεια επιβαρύνουν και ανατρέπουν τους προϋπολογισμούς.

• Οι Σχολικές Επιτροπές αδυνατούν πλέον να ανταποκριθούν στο υψηλότατο κόστος της ενέργειας.

• Επιβάλλεται στους δήμους της χώρας το σκληρό χαράτσι του τέλους ταφής αστικών αποβλήτων, το οποίο θα επιβαρύνει υπέρμετρα τις ανταποδοτικές υπηρεσίες.

ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΓΕΝΝΑΙΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

Απέναντι σε αυτές τις δραματικές αρνητικές εξελίξεις, η κυβέρνηση επιχειρεί με ασπιρίνες να απαλύνει τα προβλήματα.

Οι επιπλέον επιχορηγήσεις που δόθηκαν και αυτές που εξαγγέλθηκαν δεν λύνουν τα προβλήματα, παρά μόνο πρόσκαιρα.

Σήμερα πρέπει να ληφθούν γενναίες αποφάσεις:

• Να αποκατασταθεί το ύψος των ΚΑΠ στην προ του 2009 περίοδο.

• Να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις για πλήρη επιστροφή των παρανόμως παρακρατημένων πόρων.

• Να προχωρήσει επιτέλους μια μεγάλη μεταρρύθμιση στα οικονομικά των ΟΤΑ στη βάση των ομόφωνων αποφάσεων των συνεδρίων μας.

Μόνον έτσι θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις παγκόσμιες οικονομικές αβεβαιότητες της εποχής. Μόνον έτσι θα καταστούν οι δήμοι ισχυροί με καθοριστική συμβολή στην τοπική και κοινωνική ανάπτυξη.

Σε ότι αφορά το εσωτερικό περιβάλλον, τολμώ να πω, πως υπάρχει μια θεσμική υποχώρηση.

Στην Ελλάδα ζούμε το παράδοξο. Όταν σε όλο τον κόσμο υπάρχει η τάση αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων προς τις τοπικές Αρχές, στη χώρα μας βιώνουμε πολιτικές υπερσυγκέντρωσης αρμοδιοτήτων στο κράτος, βιώνουμε αντιαυτοδιοικητικές πολιτικές. Και εξηγούμαι:

► Είναι αντιαυτοδιοικητική πολιτική το ψαλίδισμα αρμοδιοτήτων και η κατάργηση προγραμμάτων των δήμων στο βωμό της εξυπηρέτησης ιδιωτικών συμφερόντων.

• Το είδαμε με την υποχρεωτική ένταξη των προνηπίων στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και το πέταγμα των δήμων έξω από το σύστημα της προσχολικής εκπαίδευσης.

• Το είδαμε στα θέματα αξιοποίησης της δημοτικής περιουσίας με την υποχρεωτική παράταση μισθώσεων δημοτικών ακινήτων.

• Το είδαμε με την κατάργηση των Προγραμμάτων Άθλησης για Όλους και την εξαφάνιση των δήμων από τους φορείς που μπορούν να αναλαμβάνουν την μαζική άθληση.

• Το είδαμε με το βλαπτικό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας και χρηματοδότησης των ΚΔΑΠ και ΚΔΑΠμεΑ, των Παιδικών και Βρεφικών Σταθμών.

• Το είδαμε με την κατάργηση της χρηματοδότησης των κοινωνικών δομών κατά της φτώχειας.

• Θα το δούμε με το απαράδεκτο θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία και το ελάχιστο προσωπικό των Υπηρεσιών Δόμησης που η εφαρμογή του παίρνει συνεχείς παρατάσεις.

• Θα το δούμε με το θεσμικό ατόπημα που ετοιμάζεται με το πολυνομοσχέδιο που κατατέθηκε για τη δυνητική κατάργηση της βεβαίωσης περί μη οφειλής του ΤΑΠ, με συνέπεια να χαθούν τεράστια ποσά οφειλόμενων προς όφελος των ιδιωτών.

► Είναι αντιαυτοδιοικητική πολιτική η πλήρης απουσία μεταφοράς νέων αρμοδιοτήτων.

Ας ανατρέξουμε στις αποφάσεις μας για να καταγράψουμε τα αιτήματά μας σχετικά με τη μεταβίβαση νέων αρμοδιοτήτων στους τομείς της πρόνοιας, της υγείας, της χωροταξίας, της εκπαίδευσης, κ.λπ. Τίποτα δεν έχει προωθηθεί.

• Λαμπρό παράδειγμα πλήρους στασιμότητας είναι η θεσμική κατοχύρωση των Δημοτικών Ιατρείων ως φορέων παροχής πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και η διασύνδεσή τους με το ασφαλιστικό σύστημα. Ακόμη και στο τωρινό Σ/Ν που ετοιμάζει η κυβέρνηση για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και τον ΕΟΠΥΥ δεν υπάρχει καμία αναφορά για τις δημοτικές δομές υγείας, σε αντίθεση με τις ιδιωτικές οι οποίες ενισχύονται προκλητικά. Το απόλυτο μηδέν σε ένα κορυφαίο θεσμικό ζήτημα όπου η Αυτοδιοίκηση έδωσε και δίνει συνεχώς επιτυχείς εξετάσεις, σώζοντας σε τοπικό επίπεδο το αναποτελεσματικό και αναιμικό εθνικό σύστημα πρωτοβάθμιας υγείας.

► Είναι αντιαυτοδιοικητική πολιτική η αποδυνάμωση των δήμων από ανθρώπινο δυναμικό. Τι μέτρα έχουν ληφθεί για την αναστροφή αυτής της κατάστασης; Απολύτως κανένα!

• Καμία πρόσληψη μόνιμου προσωπικού.

• Καμία αλλαγή στο απαράδεκτο και αναποτελεσματικό σύστημα της κινητικότητας.

• Καμία μέριμνα για την αντικατάσταση του προσωπικού των δήμων που μετατάχθηκε με το ρουσφετολογικό σύστημα των κατ’ εξαίρεση μετακινήσεων.

• Καμία ενίσχυση των ΚΕΠ παρά τη συνεχή προσθήκη αρμοδιοτήτων.

• Τα Κέντρα Κοινότητας παραμένουν υποστελεχωμένα.

• Καμία πρόσληψη προσωπικού δημοτικής αστυνομίας.

► Είναι αντιαυτοδιοικητική πολιτική η εμμονή σε αντισυνταγματικές ρυθμίσεις που πλήττουν τη διοικητική αυτοτέλεια των ΟΤΑ.

• Ενδεικτικά αναφέρω την επιμονή για την ένταξη των δήμων στο σύστημα των Λογαριασμών Θησαυροφυλακίου και τη μεταφορά των διαθεσίμων στην ΤτΕ.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Μαζί με όλη αυτή τη θεσμική υποχώρηση, βιώνουμε και την τραγική καθυστέρηση στην προώθηση των χρηματοδοτικών προγραμμάτων για την Αυτοδιοίκηση.

• Μας απασχόλησαν πολλές φορές οι αργοί ρυθμοί κίνησης των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Διαμαρτυρόμαστε συνεχώς χωρίς, ωστόσο, να υπάρχει θετικό αποτέλεσμα.

• Το πολυδιαφημιζόμενο πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» που θα έδινε ώθηση στην τοπική ανάπτυξη πάει με τον «αραμπά». Όταν κινείται, κινείται αργά με ελάχιστα έργα να έχουν ενταχθεί.

• Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν έχει δώσει τα αναμενόμενα και σε κάθε περίπτωση έχει ακόμη πολύ δρόμο.

Όλοι οι δήμοι έχουν προετοιμαστεί, προγραμματίζοντας και ωριμάζοντας μελέτες για την κατασκευή χρήσιμων έργων και υποδομών. φοβούμαι ότι οι καθυστέρησες θα καταστήσουν ανεπίκαιρες τις μελέτες και ορφανά τα έργα.

► ΚΩΔΙΚΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΙΡΕΤΟΥΣ

Τέλος μένουν στάσιμα τα ζητήματα της καταστατικής θέσης των αιρετών.

Το λειτούργημα του αιρετού της Αυτοδιοίκησης πρέπει να ρυθμίζεται μέσα σε ένα πλαίσιο κανόνων, υποχρεώσεων και δικαιωμάτων που, σύμφωνα με την ΕΧΤΑ, πρέπει να κατοχυρώνουν την ελεύθερη δράση, την οικονομική αποζημίωση, ανάλογη των αρμοδιοτήτων τους και τη θεσμική προστασία τους.

Αντί αυτού θεσμοθετούνται ρυθμίσεις που πλήττουν τους αιρετούς όπως αυτή για την ευθύνη της καταβολής του τέλους ταφής «αλληλεγγύως και εις ολόκληρον» στα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων των ΦΟΔΣΑ, στους δημάρχους και τα μέλη των Οικονομικών Επιτροπών των ΟΤΑ. Απειλούνται δηλαδή ευθέως οι αιρετοί με δέσμευση της προσωπικής τους περιουσίας.

Αντί, λοιπόν, να εκσυγχρονιστεί το πλαίσιο δράσης των αιρετών, επιχειρείται μια αναχρονιστική υποχώρηση.

Σήμερα είναι απαραίτητο να διαμορφωθεί ένας κώδικας των αιρετών που θα εγγυάται την αναβάθμιση του πολιτικού και διοικητικού τους ρόλου, τη βελτίωση της οικονομικής τους θέσης και την θεσμική τους θωράκιση.

Μετά την σημερινή μας συνάντηση πρέπει να βγούμε πιο ενωμένοι και αποφασισμένοι. Έχουμε ολοκληρωμένες και επεξεργασμένες θέσεις.

Πρέπει να πείσουμε τους κυβερνώντες πως πρέπει να αλλάξουμε πορεία. Να προωθήσουμε μια νέα μεταρρύθμιση, στο κράτος και την Αυτοδιοίκηση.

Να ακυρώσουμε κάθε προσπάθεια υποβάθμισης.

Να αγωνιστούμε και να διεκδικήσουμε αρμοδιότητες και πόρους.

Προπαντός, όμως, να απαιτήσουμε σεβασμό απέναντι σε ένα θεσμό λαϊκής εξουσίας που συνεισφέρει στην ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.